تصوف اسلامی و رابطه انسان و خدا نوشته رینولد. ا. نیکسون

معرفی کتاب تصوف اسلامی و رابطه‌ی انسان و خدا

تصوف اسلامی و رابطه‌ی انسان و خدا عنوانی است که برای ترجمه‌ی فارسی کتاب مختصری از رینولد ا. نیکلسون (۱۸۶۸ – ۱۹۴۵)، خاورشناس شهیر انگلیسی و استاد دانشگاه کیمبریج، انتخاب شده است. عنوان اصلی کتاب مفهوم شخصیت در تصوف است، مراد مؤلف از «شخصیت» شخصیت الاهي است. وی در آغاز کتاب به دقیق‌نبودن تعابیری چون «شخصیت»، «هویت» و «ذات» برای افاده‌ی آن مفهوم اشاره دارد.

این کتاب بر اساس مجموعه‌ی سه سخنرانی مؤلف در تابستان ۱۹۲۲ در «مدرسه‌ی مطالعات شرقی دانشگاه لندن» شکل گرفته است. وی، در آغاز، تعریفی کلی از تصوف ارائه می‌دهد و آن را به تجربه‌ی دینی رازورانه‌ای که شمه‌هایی از آن در آثار و اقوال عرفای مسلمان انعکاس یافته تقلیل می‌دهد. او قصد اصلی خود از این سلسله گفتارها را بیان این نکته اعلام داشته که برخلاف تصور رایج، تصوف لزوماً و در همه‌ی وجوه صبغه‌ی پانتئیستی (همه‌خدا انگارنه) ندارد بلکه، در بسیاری موارد به صورت مذهبی شخصی و ملهم از تصور وجود الوهيتى متشخص نمودار گشته است. نیکلسون بحث خود را در این باب بر مبنای تعریفی از کلمنت سی. جی. وِب در خدا و شخصیت آغاز می‌کند. وِب بر آن است که، با تأکید افراطی بر یکی از دو قطب تعالی یا قرب و حلول، «روابط شخصی» میان عابد و معبود کم‌رنگ می‌شود. با اندکی اغماض و به اعتباری می‌توان تنزیه و تشبیه الوهیت را معادل این دو اصطلاح شمرد.

منبع: فرهنگ آثار ایرانی-اسلامی (جلد دوم)؛ انتشارات سروش