دست تاریک، دست روشن نوشته هوشنگ گلشیری

معرفی کتاب دست تاریک، دست روشن

دست تاریک، دست روشن مجموعه‌ی پنج داستان کوتاه از هوشنگ گلشیری (۱۳۱۶- ۱۳۷۹)، نویسنده‌ی مشهور ایرانی است، که در ۱۳۷۴ منتشر شد. همه‌ی داستان‌های این مجموعه – «دست تاریک، دست روشن»، «خانه روشنان»، «نقاش باغانی»، «نقشبندان» و حریف شب‌های تار» – ساختارهای سفرنامه‌ای و حسب‌حالی دارند. در این داستان‌ها به هنرمند یا نویسنده‌ای برمی‌خوریم که وسوسه‌ی توضیح شگرد هنري خود را دارد. در واقع، گلشیری، ضمن روایت داستان، تأملات خود را درباره‌ی شیوه‌های داستان‌نویسی بیان می‌کند. توجه به پیوندهای هنرمند امروز با سنت و افسانه‌های بازمانده از گذشته مشغله‌ی ذهني اوست. او می‌کوشد، از طریق ایجاد رابطه‌های بینامتنی با آثار گذشته و گاه با نوعی شیفتگی خردستیزانه، سنت فرهنگی را درک کند. این ویژگی به صورت وسوسه‌ی پرداختن به آداب احضار ارواح و اجنه و حضور مردگان در زندگی زندگان در داستان‌ها بروز می‌یابد.

هنرمندان در محور ماجرای همه‌ی داستان‌ها حضور دارند و با خلق هنری، نوشتن یا نقاشی، به جنگ مرگ و نیستی می‌روند. ماجرای زندگی آنان، که می‌کوشند از طريق خلق اثر هنری به تعبیری از جهان برسند، معنایی فراتر از مفهوم واقعی خود می‌یابد و به ساحت فضاهای سیاسی و آرمان‌خواهانه دامن می‌گسترد. برخلاف نسل صادق هدایت و صادق چوبک که غالباً داستان‌های خود را با نتیجه‌ای به پایان می‌بردند، گلشیری داستان‌های این مجموعه را با شگردِ اشاره‌ایِ گفتن و نگفتن نوشته است. او از شرح بسیاری از مطالب درمی‌گذرد و خواننده‌ی هشیاری را می‌طلبد که نکات پنهان مانده‌ی پشت گفته‌ها را از لابه‌لای سطور دریابد. جملات کوتاه و زبانی که، برای هماهنگی با محتوا، رو به سادگی نهاده و ضرباهنگی موسیقایی یافته نمودار مرحله‌ی دیگری در کار نویسنده است.

منبع: فرهنگ آثار ایرانی – اسلامی / جلد سوم / نوشته‌ی علی آل داود و احمد سمیعی (گیلانی) / انتشارات سروش / چاپ دوم 1396