قلتشن دیوان نوشته‌ی سید محمدعلی جمالزاده

معرفی کتاب قلتشن دیوان

قُلتَشَنْ دیوان (۱۳۲۵؛ نگارش: آبان ۱۳۲۴؛ ژنو) داستان بلندی (حدود ۲۷۰۰۰ کلمه) از جمالزاده است. مکان و زمان وقوع: تهران؛ اواخر سده‌ی سیزدهم.

حاج شیخ مرتضی سقط‌فروش میان اهل محل مردی امین و متدیّن و خداترس و خیرخواه و مسلمان حقیقی و کامل‌العیاری به شمار می‌آید که در دار دنیا تنها سرمایه‌ای که به دست آورده است نام نیکی عاری از هرگونه شائبه است. او که در زدوخوردهای استبداد و مشروطه یکی از طرفداران فعّال مشروطه بوده و به همین سبب ـ با توجه به خوشنامی‌اش – در انتخابات اول به وکالت مجلس برگزیده شده است، پس از چندی که هم‌قطاران و اطرافیان خود را اشخاصی دغلباز و ریاکار می‌یابد، صلاح را در استعفاء می‌بیند و به شغل اصلی خود که سقط‌فروشی و گاه دلالی و معامله است بازمی‌گردد. در همسایگی او مردی زندگی می‌کند به غایت بدنام و نادرست و فاسد و خبیث و قلدر و مال‌مردم‌خور، به نام افراسیاب‌خان قلتشن دیوان. این مرد که مجموعه‌ی کاملی از صفات ذمیمه را در خود جمع کرده است و نزد مردم بسیار بدنام است، به مناسبت سادگی و خوشنامی حاجی، در روزهای آغازین جنگ به وی پیشنهاد خرید مقدار زیادی قند با حق‌العملی قابل توجه می‌دهد.

منبع: فرهنگ ادبیات فارسی / نوشته‌ی محمد شریفی / ویراسته‌ی محمدرضا جعفری / انتشارات معین / چاپ دوم 1387