تاریخ شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی نوشته امیرمحمود خواندامیر

معرفی کتاب تاریخ شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی

کتاب تاریخ شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی تأليف امیر محمود بن غیاث الدین خواندمیر است (حدود ۸۸۰ ۹۴۴ با ۹۴۳) که به ذیل حبیب السیر (اثری تاریخی نوشته پدر همین مؤلف) مشهور و قدیم ترین اثر تاریخی به زبان فارسی در وقایع نیمه اول قرن دهم هجری و ماجرای روی کار آمدن دولت صفوی است.

 مؤلف آن را طی سالهای ۹۵۳ تا ۹۵۷ به تشویق و دستور ركن السلطنه محمدخان شرف الدین اوغلی از سران ایل تکلو و حاکم هرات نگاشته است. کتاب در حقیقت دارای چند بخش مجزاست. بخش اول مقدمه ای است درباره نیاکان و پدران صفویه و سرگذشت آنان تا زمان شاه اسماعیل. وی در آغاز این بخش به ذکر احوال شیخ صفی الدین اردبیلی و سپس جانشینان و فرزندان او پرداخته است. بخش دوم شامل شرح حوادث دوران شاه اسماعیل از سال ۹۰۵ تا ۹۳۰ است. در این بخش مخصوصاً حوادث و رویدادهای خراسان و یورش ازبکان به هرات به خوبی گزارش شده است. بخش سوم شرح وقایع تاریخی عصر شاه طهماسب از زمان جلوس وی در سال ۹۳۰ تا ۹۵۷ را دربر دارد – سالی که ازبکان هرات را محاصره کردند – ترتیب مطالب این بخش و نقل حوادث سنواتی نیست. بخش دیگر کتاب حاوی زندگینامه بزرگان و دانشمندان متعددی است که در هرات آن روزگار می زیستند. اطلاعات مؤلف در این زمینه به سبب همزمانی و رابطه با این دانشمندان دقیق و معتبر است و آنها را می توان جزو منابع اصلی تاریخ ادبیات و علوم این دوره به شمار آورد.

منبع: فرهنگ آثار ایرانی ـ اسلامی (جلد دوم)