تاریخ و آگاهی طبقاتی نوشته‌ی جرج لوکاچ

معرفی کتاب تاریخ و آگاهی طبقاتی

تاریخ و آگاهی طبقاتی کتابی است از جورج لوکاچ (۱۸۸۵- ۱۹۷۱)، فیلسوف مجار، که در ۱۹۲۳ به زبان آلمانی نوشته شده و انتشار یافته است. با آنکه تاریخ و آگاهی طبقاتی را مهمترین اثر لوکاچ می دانند، این مجموعه مقالات به دوران جوانی مؤلف تعلق دارد؛ دورانی که در زندگی لوکاچ دوره گذار از پذیرش ایدئالیسم برون ذاتی هگل به ماتریالیسم دیالکتیکی است. در زمان نوشتن این کتاب لوکاچ کمونیست فعال معروفی بود، اما همان طور که بعداً به خود خرده گرفت در این اثر تمایلی جهت کاستن از اهمیت نقشی که حزب انقلابی حتی در درون حکومت سوسیالیستی آینده، باید داشته باشد دیده می شود. مقاله «تغییر نقش ماتریالیسم تاریخی» تندترین انتقادات را متوجه نویسنده ساخت. در این مقاله لوکاچ با تکیه بر جبر تاریخی خبر از پیروزی ماتریالیسم تاریخی می دهد که در آن «اراده آگاهانه و برنامه ریزی شده نظام آینده سوسیالیستی» به جای «قوانین کـور مــاده» خواهد نشست. با این همه، لوکاچ از این حکم ساده نتایج ماجراجویانه ای را استنتاج و مسئله خطير اعتبار جهانشمول ماتریالیسم تاریخی را طرح کرد. آیا در نظام آینده سوسیالیستی این موضوع که وجود اجتماعی تعیین کننده شعور است مفهومی خواهد داشت؟ در پاسخ به این سؤال لوکاچ خاطرنشان می کند که از دیدگاه مارکسیستی قوانین اجتماعی چیزی نیستند جز «قوانین طبیعی که بر شعور کاذب اعضا استوار است»؛ آیا در این صورت از این موضوع نباید نتیجه گرفت چون شعور کاذب در نظام سوسیالیستی از بین می رود، ماتریالیسم تاریخی اعتبار خود را از دست خواهد داد و کارایی اش در حد روشی برای تحقیق درباره گذشته خواهد بود؟ این تفسیر از انگاره مارکسیستی که «جهش ضرورت در آزادی» را پیش بینی می کرد، سبب شد که مقامات رهبری حزب کمونیست لوکاچ را به دلیل داشتن گرایشهای تجدید نظر طلبانه و اصلاح طلبانه محکوم کنند. لوکاچ بر این انتقادات گردن نهاد و اعلام کرد که کتاب تاریخ و آگاهی طبقاتی کتابی است بی اعتبار و نادرست. حتی پس از سال ۱۹۴۵ نیز این کتاب هرگز به زبان مجاری منتشر نشد و ترجمه فرانسوی آن بدون رضایت مؤلف انجام گرفت.

منبع: فرهنگ آثار (جلد دوم)