حاجی آقا نوشته صادق هدایت

معرفی و خرید کتاب حاجی آقا

کتاب حاجی آقا در سال 1324 به قلم صادق هدایت در 132 صفحه نگاشته شد. حوادث کتاب در تهران و در اوایل دهه بیست شمسی اتفاق می افتد. دو شخصیت اصلی داستان حاجی ابوتراب و  منادی الحق شاعر هستند. 

خلاصه کتاب حاجی آقا

حاجی ابوتراب در شب عید قربان به دنیا آمده و از این جهت بی آنکه به مکه برود، حاجی لقب گرفته است. پدرش حاج مشدی فیض اله دکان تنباکو فروشی داشت و در واقعه رژی (تحریم تنباکو) با خرید تنباکوی ارزان و فروش آن بعد از رفع تحریم، ثروتی فراوان به دست آورد. بعد از مرگ او، حاجی ابوتراب با خرید املاک و مستغلات، این ثروت را چندین برابر می کند. حاجی ابوتراب، هر روز بعد از دادن جیره آذوقه به زنهای متعدد خود، در هشتی خانه می نشیند و فعالیت های متعدد خود را شروع می کند: رسیدگی به سهام شرکت کشبافی که خود در آن سهم دارد، مقاطعه کاری ساختن جاده ها، معادله فرش و تریاک در بغداد، گرفتن اجاره حمام و خانه و دکان های متعدد، تهیه گذرنامه برای کسانی که می خواهند به کربلا بروند (با گرفتن حق حساب و با استفاده از دوستی ها و روابطش با دیپلمات ها) و مانند این ها.

حاجی ابوتراب، پسرش آقا کوچک را چند سال پیش به فرنگستان فرستاده است و او بی آنکه درس بخواند، به ایران برگشته و از آنجا که با ولخرجی های خود، مخارجی روی دست پدر گذاشته است، حاجی او را طرد کرده و آقا کوچک حالا راننده دربار است.

درباره حاجی آقا 

حاجی ابوتراب، پیر مرد طماع و پشت هم انداز رمان کوتاه «حاجی آقا» که «هشتاد و نه سال از عمرش می گذشت و یادگار زمان ناصرالدین شاه بود» با آنکه بسیاری از خصوصیات شخصیتی واقعی را دارد و تا حدود زیادی می تواند شخصیتی نوعی یعنی نمونه نوع و طبقه خود به حساب آید، اما صادق هدایت در خصوصیات اخلاقی و فرصت طلبی ها و هم صدایی او با سیاست های روز به خصوص در سن و سال و حضور مداوم و فعال و دراز مدت او در پشت پرده سیاست و حتی در انجمن های ادبی و فرهنگی، به عمد مبالغه کرده تا در شخصیت او، تصویری از طبقه سوداگر (بازاری) عرضه کند که در اوضاع و احوال نابسامان بعد از شهریور ۱۳۲۰ بیش از پیش قوت و قدرت گرفت و با تکیه بر ثروت و بندوبست های خود، شبکه ای برگرد خویش به وجود آورد که هدایت آن را در قالب افرادی که هر روز برای کمک به فعالیت های او و راه اندازی کارهای خود به سراغش می آیند، نشان می دهد. آشکارا می بینیم که این طبقه، کارگزار و اداره کننده جامعه ای است که خود، حاصل فعالیت ها و روابط ناسالم این طبقه است و از سر جهل و نیاز، خواسته و ناخواسته، آن را تقویت می کند. نویسنده معتقد است که این طبقه تنها در برابر قشر روشنفکر است که از حیله گری وا می ماند. از این جهت منادی الحق شاعر (آگاه) را در برابر حاجی آقا قرار می دهد تا نشان دهد که نیروی فکری و ذهنی انسان های آگاه هیچگاه به خدمت سوداگران در نمی آید.

هدایت در پایان کتاب، با صحنه به هوش آمدن حاجی آقا و جان به در بردن او از عمل جراحی به شکلی ریشخند آمیز، به ادامه حیات و فعالیت این طبقه اشاره کرده است.

رمان با زاویه دید بیرونی به شیوه دانای کل روایت می شود.

منبع: رمانهای معاصر فارسی / میمنت میرصادقی / انتشارات نیلوفر