دیوان علیشیر نوایی

معرفی دیوان امیر علیشیر نوایی

دیوان امیر علیشیر نوایی مجموعه اشعار امیرکبیر علیشیر بن میر غياث الدين كجكنه است (وفات : ۹۰۶ق)، امیر سرشناس عصر تیموری، وزیر، مشاور و ندیم سلطان حسین بایقرا (سلطنت ۸۷۳ ـ۹۱۱ق)، شاعر و نویسنده پراثر و حامی فرهیخته ادب و هنر او، که هم به ترکی جغتایی هم به فارسی می نوشت و می سرود و، به همین مناسبت به ذواللسانين شهرت یافت، در شعر ترکی «نوایی» و در شعر فارسی «فانی» تخلص می کرد. وی سالهای سال در ماوراء النهر، سمرقند، مرو، و خراسان به تحصیل دانش و طی مقامات سلوک گذراند. سلطان حسین میرزا، چون به پادشاهی رسید، او را که زمانی همدرسش بود و اکنون در نهایت فقر و فاقه می زیست، به پایتخت خود، هرات فراخواند و در ۸۶۲ مقام امیری بخشید. امیر علیشیر با آنکه در این منصب از عزت و شکوه تمام برخوردار بود چون مردی وارسته و فروتن و بیشتر مرد قلم بود تا شمشیر، در سراسر مدت طولانی خدمات دیوانی خود، لحظه ای از دانش آموزی، ترویج علم و فرهنگ تشویق ارباب فضل و هنر، و عمران و آبادی باز نایستاد وی سرانجام، در ۹۰۶، به ســن شصت و دو سالگی در هرات وفات یافت و هم در آن شهر به خاک سپرده شد.

امیر علیشیر آثار فراوانی به ترکی و فارسی در ادب، تاریخ، لغت و زندگی نامه نویسی تألیف کرد، منظومه های متعددی سرود و آثاری را به زبان ترکی جغتایی برگرداند. مهم ترین کار او به فارسی دیوان اوست شامل حدود پنج هزار بیت از غزل، قطعه، رباعی، معما و ابیاتی پراکنده.

فرهنگ آثار ایرانی ـ اسلامی (جلد چهارم)