سفرنامه فرهادمیرزا معتمدالدوله

معرفی کتاب سفرنامه فرهادمیرزا معتمدالدوله

سفرنامه‌ی فرهاد میرزا معتمدالدوله يا هدايه السبيل و كفايه الدليل نوشته‌ی فرهاد ميرزا معتمدالدوله (۱۲۳۲ – ۱۳۰۰ق) است حاوی یادداشت‌های سفر حج او در اواخر قرن سیزدهم هجری. فرهاد میرزا پسر عباس میرزا و عموی ناصر الدین شاه قاجار، از شاه‌زادگان و رجال معتبر، دو بار حکومت کردستان داشت و طى ايام سفر اول ناصر الدين شاه به فرنگ (۱۲۹۰ق)، در مقام نایب السلطنه، مملکت را اداره کرد. وی، بر اثر بروز مسائلی، از حکومت کردستان برکنار شد؛ اما پس از بازگشت از سفر حج، بار دیگر ناصر الدین شاه با او سر مهر آمد و حکومت فارس را به وی تفویض کرد. او مردی ادیب و اهل علم بود و چندین اثر در ادبیات و علوم و جغرافیای تاریخی از خود به یادگار گذاشت.

فرهاد میرزا، پس از استخاره و کسب اجازه از شاه، روز چهارشنبه هفتم شعبان ۱۲۹۲ به همراه همسر و چند تن از نزدیکان و خدمتکاران، از تهران رهسپار زیارت مکه شد. او، پس از خروج از ایران، از خاک روسیه به عثمانی سپس مصر و از آنجا به مکه رفت و پس از ادای مناسک حج، از همان مسیر به وطن بازگشت و روز پنجشنبه دوم ربیع‌الثانی 1293 به تهران رسید. فرهاد میرزا و همراهانش این مسیر را با کالسکه و کشتی و راه‌آهن و اسب و شتر پیمودند. همه‌جا مقامات ایرانی و خارجی به استقبالش آمدند و او با مقامات عالی شهرها و کشورهای مسیر دیدار کرد. وی، علاوه بر گزارش مشاهدات، شنیده‌ها را همراه با اطلاعات تاریخی در سفرنامه‌اش آورده و گاه به خاطرات خود و رویدادهای سیاسی ایران گریز زده است.

منبع: فرهنگ آثار ایرانی – اسلامی / جلد چهارم / نوشته‌ی علی آل داود و احمد سمیعی (گیلانی) / انتشارات سروش / چاپ اول 1396