سفرنامه کمپفر نوشته انگلبرت کمپفر

معرفی کتاب سفرنامه کمپفر

سفرنامه‌ی کَمپفِر. گزارش سفر انگلبرت کمپفر (۱۶۵۱ – ۱۷۱۶)، سیاح و دانشمند آلمانی‌تبار است.

همان‌گونه که والتِر هینتس، مورخ و مستشرق معروف آلمانی، در مقدمه‌ی ترجمه‌ی این سفرنامه به زبان آلمانی، آورده، اصل آن، حاوی شرح مشاهدات و خاطرات سفر مؤلف به ایران، هند و ژاپن به زبان لاتینی است و هینتس و همکارانش، که به اهمیت این اثر پی برده بودند و مهجوربودن آن را از زبان آن (لاتینی) ناشی می‌دانستند، بر آن شدند تا آن را به زبان آلمانی درآوردند. دفتر اول این سفرنامه مربوط به ایران است که هینتس و همکارانش ترجمه‌ی آن را به صورت مستقل چاپ و منتشر کردند. هینتس، در مقدمه‌ای مبسوط، کمپفر، زندگی و تحصیلات علمی، سفرها و ماجراهای عمده‌ی زندگی او را گزارش کرده است. همچنین، با مرور کوتاهی بر تاریخ روابط ایران و آلمان، سیاحان و مستشرقان آلمانی پیش از کمپفر یا همزمان با او را معرفی کرده و ارزش و اعتبار آثار و سفرنامه‌های آنان را سنجیده است. او همچنین امتیازات سفرنامه‌ی کمپفر را نشان داده است. کمپفر با علوم و معارف متعدد همچون پزشکی، علوم طبیعی، فلسفه، تاریخ و چندین زبان قدیم و زنده آشنا بوده و با وسعت ذهن در مشهودات و شنیده‌ها و خوانده‌های خود غور کرده است. او سفرنامه‌های اولئاریوس، دِلا والِه، تاورنیه، شاردن و نظایر آنان را مطالعه کرده و خطاها و مزایای آن‌ها را نشان داده است. از این رو او را از آگاه‌ترین سیاحان و مستشرقان شمرده و سفرنامه‌ی او را معتبر و از این حیث کم‌نظیر قلمداد کرده‌اند.

کمپفر، در ۱۶۸۳ / ۱۰۹۴، سفر خود را از سوند آغاز کرد و از راه دریای خزر راهی ایران شد. وی، در نوامبر ۱۶۸۳ / ذیحجه ۱۰۹۴، به بندر استراخان رسید و چند هفته در آن اقامت کرد. او اطلاعات دقیقی از جمله درباره‌ی دریای خزر و بنادر و موقعیت استراتژیک آن و مناطق نفتی بندر باکو کسب کرد و در سفرنامه‌اش منعکس ساخت. وی، در مارس ۱۶۸۴ / ربیع‌الآخر ۱۰۹۵، به اصفهان پایتخت ایران در عصر صفوی رسید و به حضور شاه صفی دوم شرفیاب شد. گزارش و توصیف مبسوطی از اصفهان، کاخ‌ها و بناهای کهن شیراز، و تخت جمشید در سفرنامه‌ی او آمده است. بنا بر قول ديتريش هوف، کمپفر نخستین کسی است که اصطلاح «خط میخی» را در سخن از سنگ‌نبشته‌های تخت جمشید به کار برده است.

منبع: فرهنگ آثار ایرانی – اسلامی / جلد چهارم / نوشته‌ی علی آل داود و احمد سمیعی (گیلانی) / انتشارات سروش / چاپ اول 1396