تاریخ طبیعی دین نوشته‌ی دیوید هیوم

معرفی کتاب تاریخ طبیعی دین

تاریخ طبیعی دین (The Natural History of Religion) رساله است انتقادی از دیوید هیوم (۱۷۱۱ـ ۱۷۷۶)، فیلسوف اسکاتلندی. این اثر که در ۱۷۵۸ منتشر شد، با تحقیق در فاهمۀ انسانی پیوستگی دارد. هیوم، در جهت تبیین تکوین نیاز انسان به دین، دو مسئله دینی، یعنی تاریخی و فلسفی را از یکدیگر تمیز می دهد. براهین نظری برای اثبات دیانت طبیعی از فرایندهای ذهنی واقعی که دیانت از آن ناشی می شود متفاوت است. دیانت بر شالوده طبیعت انسانی استوار است و نه بر عقل و ایمان. علایق ناشی از حوادث زندگی، امیدها، پیش داوریها و ترسهایی که بر ذهن انسان عارض می شود تبیین تکوین دیانت را ممکن می سازد که در آغاز اعتقاد به خدایان متعدد و کیش قهرمانان بود. اگرچه اعتقاد به خدای واحد از اعتقاد به خدایان درست تر است، اما به ویژه زمانی که توحید با ترس از خرافات پیوند یافته، رفتاری انقیادی و زبونانه را تلقین کرده است و بیان می کند که تنها فضیلتهای گوشه گیرانه، تحقیر نفس و تسلیم، از سوی خداوند مورد قبول واقع می شود، بر روی بشریت تأثیری منفی می گذارد. قهرمانان دوره جاهلیت نسبت به قدیسان مسیحیت برتری دارند. از سوی دیگر، حتی در ادیان عالی و ناب الطاف الاهی را مؤمنان، بیشتر از طریق اطلاعات سبکسرانه و مناسک خرافه آمیز طلب می کنند تا با عمل به فضیلتهای اخلاقی. همین طور هیوم نتیجه می گیرد که دلایل غایت خردمندانه جهان و غایت اخلاقی حیات نه در معجزات، پیشگوییها و امور فوق طبیعی ـ ایجاد نوعی احساس مرگ آلود در انسان برای امور اعجاب انگیز – بلکه بایستی در تظاهرات عادی طبیعت و تجربه اخلاقی ما جسته شود. در همهٔ تظاهرات حیات، شر با خیر آمیخته است؛ اعتدال و میانه روی در آرزوهایمان رفتاری است که ما را کمتر دستخوش توفانهای هستی می سازد. بنابراین، تا جایی که ممکن است به مناطق آرام ـ هر چند تاریک ـ فلسفه پناه ببریم. هیوم، از آن پس، سعی کرد در گفتگوهایی دربارۀ دین طبیعی، که در سالهای ۱۷۴۹- ۱۷۵۱ نوشته شده است و پس از مرگ مؤلف منتشر شد، راه حلی برای این معما پیدا کند.