رمان تنگسیر نوشته صادق چوبک

معرفی کتاب تنگسیر

کتاب تنگسیر اولین رمان صادق چوبک در سال 1342 نگاشته شد. حوادث داستان در حدود سال 1300 شمسی در روستای تنگستان بوشهر جریان دارد. شخصیت های مهم داستان عبارتند از  محمد (مرد تنگستانی)، آساتور (مغازه دار ارمنی)،  اسماعیل (آشپز آساتور) و شهرو (زن محمد). به هر یک از مردان و زنان تنگستان تنگسیر می گویند که تنگسیر ما، زارمحمد قهرمان داستان است.

خلاصه کتاب تنگسیر

بعداز ظهر یک روز داغ تابستان، به زار محمد، مرد چهل ساله ای که در بوشهر دكان جوفروشی دارد، خبر می دهند که گاو سکینه، بیوه زنی از اهالی دواس _ دهی که محمد در آنجا زندگی می کند_ یاغی شده و به نخلستان گریخته است و از او کمک می خواهند تا خود را به دواس برساند و گاو را مهار کند. محمد در گرمای کشندۀ آن ساعت روز، پیاده به طرف دواس راه می افتد. سر راه در زیر درخت کناری که نظر کرده و مقدس است، ساعتی استراحت می کند و در آنجا با به یاد آوردن حیله ای که یک سال پیش به او زده اند و پول او را تصاحب کرده اند، برای باز پس گرفتن پولش، نذر و نیاز می کند.

زار محمد پس از سالها کار کردن برای ارباب فرنگی اش تصمیم می گیرد تا دیگر برای خودش کار کند. از اینرو با پولی که جمع کرده در بوشهر دکان جو فروشی می زند. اما افرادی از جمله امام جمعه و وکیل و دفتردار، به بهانه های مختلف بقیه ی پولش را می خورند و حاضر نمی شوند پولش را پس بدهند. زار محمد که از خیانت این جماعت طاقتش طاق شده تصمیم به انتقام می گیرد.

درباره کتاب تنگسیر

صادق چوبک در رمان «تنگسیر» حادثه ای را باز آفرینی می کند که سالها پیش، در بوشهر رخ داده است و ظاهراً خود او در دوران کودکی صحنه ای کوتاه از آن را دیده است. در بازسازی این حادثه و آفریدن شخصیت اصلی داستان، نویسنده بیشتر از احساس خشم و نفرت او از کسانی که حقش را پامال کرده اند، بر ساده دلی و نیز بر غرور در هم شکسته و خواری و حقارتی که او بر اثر حق کشی ها در خود حس می کند، تکیه کرده است و نشان می دهد که همین احساس است که به محمد قدرت به انجام رساندن چهار قتل پی در پی را در نهایت خونسردی می دهد.

از سوی دیگر، چوبک با نشان دادن همدلی و همراهی مردم شهر با قهرمان داستان و کمک غیر مستقیم آنها به فرار او، خشم و نفرت آنها را نسبت به کسانی که به دست محمد کشته شده اند، بازگو می کند. مردمی که در محمد وجود زخم خورده و ستمدیده خود را می بینند و در انتقام جویی او، خود را شریک و او را محق می دانند، زیرا خود آنها نیز به نحوی مورد ظلم و ستم همان آدم ها یا کسانی نظیر آنها واقع شده اند. بدین ترتیب نویسنده شیوه ابتدایی انتقام جویی شخصی را در _ جوامعی که مرجعی برای احقاق حق وجود ندارد_ موجه می بیند و از آن دفاع می کند.

رمان با زاویه دید بیرونی به شیوه دانای کل روایت می شود. نویسنده چند لحظه ای از داستان را که خود شاهد آن بوده است، و شیوه اول شخص مفرد نقل کرده است. چوبک در تمام داستان سادگی فضای روستایی و حال و هوای جنوب و مردم بوشهر را به تصویر می کشد.

منبع: رمانهای معاصر فارسی / میمنت میر صادقی / انتشارات نیلوفر