آشیانه عقاب نوشته زین العابدین موتمن

معرفی کتاب آشیانه عقاب

آشیانه عقاب (۱۳۱۸ش):  زین العابدين مؤتمن (۱۳۶۸-۱۲۹۳ش) شاعر، نویسنده، معلم و محقق معاصر، تألیف رمان تاریخی آشیانه عقاب را از سال ۱۳۰۹ آغاز کرد و به تدریج آن را تا حدود ۱۳۱۶ به پایان برد. این سال ها بنابر اظهار مؤلّف، مصادف با سنین ۱۶ تا ۲۲ سالگی عمر نویسنده اثر است. مجلدات نخستین این داستان ابتدا در سال ۱۳۱۳ به صورت پاورقی در شماره های پایانی روزنامه شفق سرخ به چاپ رسیده است. اما چاپ کامل و مستقل آشیانه عقاب که با بازنگری و اصلاحات پردامنه نویسنده همراه بود، در سال ۱۳۱۸ صورت پذیرفت. از این رو داستانی که هم اکنون در دست است از دو دوره و هر دوره از تعدادی بخش و فصل تشکیل شده است و حجمی بیش از ۹۰۰ صفحه در قطع وزیری دارد. موضوع داستان شرح رقابت ها و کشمکش های خواجه نظام الملک توسی و حسن صباح، برای نفوذ در دستگاه ملکشاه سلجوقی و به دست گرفتن امور کشور است.

خلاصه داستان چنین است:
بخش تاریخی این اثر که بر افسانه ساختگی سه یار دبستانی مبتنی ست نسبت به بخش داستانی آن، نقشی فرعی و کمرنگ دارد. در این میان، نویسنده، اشاره وار به شرح درگیری های حسن صباح و خواجه نظام الملک، ماجرای کشمکش زنان ملکشاه برای تصاحب قدرت و بیان تاریخچه و اسرار قلعه الموت می پردازد. اما اساس داستان آشیانه عقاب را شرح پریشان حالی های تأثر برانگیز عبدالله و خانواده او تشکیل می دهد. از این حیث باید گفت آشیانه عقاب رمانی احساساتی ست. عبدالله قهرمان داستان، مثل اعلای انسان های محافظه کار و مصلحت اندیش است که هرگز قدمی برای تغییر وضع خود بر نمی دارد. او در حقیقت در پی نام و نان و کام خویش است و در پایان داستان دست تقدیر او را هم به شهرت هم به ثروت و هم به کام دل خویش (معشوق) می رساند. این روحیه محافظه کاری نه تنها در درس های اخلاقی کتاب، بلکه در فرم آن نیز به چشم می خورد. رخوت زدگی، طولانی بودن و عدم انسجام از خصوصیات این رمان است. از این جهت می توان گفت که مؤتمن این داستان را به اقتضای روزگار خویش تألیف کرده است. روزگاری که هرگونه تلاش و کوشش عصیانگرانه سرکوب می شود و راه برای کسانی که خود را با وضع موجود سازش می دهند باز است.

منبع: نظریه و نقد رمان تاریخی فارسی / محمد پارسا نسب / انتشارات چشمه